Czołg pułapka

To bardzo ważna data w historii Polski. 1 sierpnia 1944 roku w Warszawie rozpoczęło się powstanie, które kosztowało życie prawie 200 tys. osób. Podczas samej rzezi Woli, która miała miejsce w dniach 5-7 sierpnia, Niemcy i ich ukraińscy pomocnicy w bestialski sposób zamordowali od 40 do 60 tys. osób! Była to największa jednostkowa zbrodnia na ludności cywilnej podczas II wojny światowej, do dziś nierozliczona.  

Nietuzinkowe postacie

Powstanie jeszcze się nie rozpoczęło, a już ginęli ludzie, w tym piłkarze. 31 lipca na Ochocie rozstrzelany został piłkarz Warszawianki Stanisław Czapski, rocznik 1918. W lidze zadebiutował tuż przed wybuchem wojny. Podczas okupacji grał w Okęciu, choć w piłkę kopać wtedy w Generalnym Gubernatorstwie nie można było, bo tak rozkazał okupant.      

Czapski nie był jedynym piłkarzem, który zginął w sierpniowym zrywie. Józef Jung, żołnierz AK, który w Warszawiance zaliczył dwa sezony w I lidze (ekstraklasie), został rozstrzelany przez Niemców 5 sierpnia.     

Kilka dni później zginął inny żołnierz AK i kolejny gracz Warszawianki, postać nietuzinkowa Józef Kempa. 13 sierpnia poniósł śmierć w wyniku potężnej eksplozji czołgu goliat. Była to zdalnie sterowana mina samobieżna, zdolna do przenoszenia nawet do 100 kg materiału wybuchowego. Niemcy używali tego typu broni w trakcie oblężenia Sewastopola, w bitwie pod Anzio, w Powstaniu Warszawskim i w trakcie obrony Wrocławia w 1945. Eksplozja czołgu pułapki na ulicy Kilińskiego 13 sierpnia kosztowała życie aż ponad 300 powstańców i cywilów, którzy zbiegli się, żeby podziwiać zdobyty „czołg”…

Dlaczego Józef Kempa, rocznik 1906, był postacią nietuzinkową? Nie chodzi tylko o to, że grał w pierwszym ligowym sezonie w 1927 w barwach warszawskiego klubu. „Gały” był też… aktorem! I to wysokich lotów. Skończył Szkołę Dramatyczną w Warszawie, a na deskach teatru grał z takimi sławami, jak Jerzy Pichelski, Jan Kreczmer czy Marian Wyrzykowski. Występował w takich filmach, jak „Róża”, „Płomienne serca”, „Sygnał”. W czasie wojny występował – za zgodą władz Polski Podziemnej – w teatrach Warszawy i Krakowa. Jak pisze o nim w opracowaniu Andrzej Gowarzewski, zakończenie kariery piłkarskiej wymusił na nim sam Stefan Jaracz, legenda polskiego aktorstwa, pisarz, publicysta, założyciel Teatru Ateneum.

Kibice z pomocą

Obchody 80. rocznicy Powstania Warszawskiego zaczęły się już wcześniej. Jak co roku piłkarze, głównie Akademii Legii, sprzątali powstańcze groby. O żyjących jeszcze uczestnikach sierpniowych walk nie zapominają fani Legii, którzy opiekują się nimi na co dzień. I dotyczy to tych kibiców, o których często słyszymy w mediach z powodu rozrób czy stadionowych prezentacji. Takowa, z okazji 80. rocznic,y będzie miała miejsce przy Łazienkowskiej przy okazji najbliższego meczu z Piastem.  

Kibice Legii opiekują się kombatantami powstańczych batalionów „Parasol” i „Miotła” oraz cmentarnymi kwaterami ich poległych w Powstaniu koleżanek i kolegów. Jak sami mówią: „tych powstańców jest coraz mniej – czas robi swoje”. – To naprawdę wspaniali ludzie i kiedy nabrali już do nas zaufania, traktowali nas jak swoich starszych kolegów. A chyba największym dowodem zaufania było powierzenie nam sztandaru batalionu „Miotła” – mówili mi swego czasu kibice spod znaku „Żylety”.

W powstaniu zginęło aż 270 piłkarzy. W samych walkach brało udział 36 graczy Polonii Warszawa. My przypominamy tylko krótką listę tych, którzy grali w ówczesnej I lidze, czyli ekstraklasie. Oczywiście wśród tych którzy zginęli, byli też inni wybitni sportowcy, jak przykładowo lekkoatleta, świetny oszczepnik Eugeniusz „Brok” Lokajski, 7. zawodnik igrzysk w Berlinie. W czasie Powstania nie tylko walczył, ale robił też doskonałe zdjęcia, dokumentując zbrodnie dokonywane przez Niemców. Zginął 25 września pod gruzami zbombardowanej przez Niemców kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 129. Cześć i chwała bohaterom!   

Michał Zichlarz          

LISTA PIłKARZY I LIGI, KTÓRZY ZGINĘLI W POWSTANIU WARSZAWSKIM

1. Alojzy Bialik (Cracovia), sierpień 1944

2. Stefan Bibrych (Warszawianka), 12 sierpnia 1944

3. Stanisław Czapski (Warszawianka), 31 lipca 1944, rozstrzelany na Ochocie w przeddzień wybuchu Powstania Warszawskiego

4. Stefan Fryc (Cracovia), sierpień 1944, reprezentant Polski, olimpijczyk z Paryża

5. Marian Gamaj (Podgórze, Garbarnia Kraków, Warszawianka), sierpień 1944

6. Tadeusz Gebethner (Polonia Warszawa), 14 października 1944, w wyniku ran odniesionych w Powstaniu Warszawskim

7. Wiktor Jegorow (ŁKS Łódź), sierpień 1944

8. Józef Jung (Warszawianka), 5 sierpnia 1944

9. Józef Kempa (Warszawianka), 13 sierpnia 1944

10. Adam Kondracki (Warszawianka), sierpień 1944

11. Leonard Kruszyński (Polonia Warszawa), sierpień 1944, zginął wraz z młodszym bratem Wiesławem

12. Stefan Pawlak (WKS 22 pp. Siedlce, Warszawianka), sierpień 1944

13. Aleksander Przybysz (Polonia Warszawa), 1 sierpnia 1944, w pierwszych godzinach walki

14. Tadeusz Purschel (Legia Warszawa), 8 sierpnia 1944 w wyniku odniesionych ran

15. Antoni Rakszewski (Lublinianka), sierpień 1944

16. Ludwik Skrzypek (Polonia Warszawa), 18 sierpnia 1944, jako żołnierz AK

*Na podstawie opracowań Andrzeja Gowarzewskiego